کنجد گیاهی است که در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد می‌کند. این گیاه دارای ساقه‌های بلند و برگ‌های باریک است و معمولاً به صورت خوشه‌ای رو به بالا رشد می‌کند. محصول اصلی کنجد، دانه های کوچک و قهوه‌ای رنگ است که به عنوان آشپزی، تزئینات غذایی و تولید روغن استفاده می‌شود. همچنین، کنجد به علت خواص غذایی و سلامتی خود، در تغذیه انسان نقش مهمی دارد و به عنوان منبع غنی از پروتئین، فیبر، آهن، کلسیم و ویتامین E شناخته شده است.
انواع مختلفی از کنجد موجود است، هر یک با خواص و ویژگی‌های متفاوت. برخی از انواع کنجد رایج عبارتند از:
۱.کنجد سفید
این نوع کنجد دانه‌های سفیدرنگ دارد و بیشتر در غذاهای آسیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. طعم آن نسبتاً خوش‌مزه است و به عنوان تزئین غذاها نیز استفاده می‌شود. به همین دلیل یکی از اصلی‌ترین انواع کنجد می‌نامند.
کاربرد های کنجد سفید:
- استفاده در تهیه خوراکی‌ها: در تهیه حلواها و شیرینی‌ها استفاده می‌شود.
- تهیه غذاهای سنتی: در غذاهایی مانند حلیم، آش و خوراکی‌های سفید نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- تهیه نان و نانوایی: در تهیه نان‌های سفید و فینگر فودها به کار می‌رود.
مضرات کنجد سفید:
معمولاً کنجد سفید در آشپزی به کار می‌رود و جزء نوع‌های متمایز کنجد به حساب می‌آید. اما مصرف زیاد آن باعث ایجاد مضراتی می‌شود:
- اثرات هورمونی: مصرف زیاد کنجد سفید ممکن است باعث تغییرات هورمونی در بدن شود. به علاوه، حاوی فایتوآستروژن‌هاست که به علائم پیر شدگی زودرس و نقصان جذابیت جسمانی منجر می‌شود.
- اثرات بر روی گوارش: در بعضی از افراد، مصرف زیاد کنجد سفید ممکن است باعث عوارض گوارشی شود، از جمله دل دردها، تورم شکم و اسهال.
۲.کنجد سیاه
کنجد سیاه دانه‌هایی تیره و سیاه رنگ دارد. این نوع کنجد در آشپزی خاورمیانه و آفریقا بسیار محبوب است. طعم تلخ و غلیظی دارد و معمولاً در تهیه حلواها، نان‌ها، شیرینی‌ها و تهیه روغن استفاده می‌شود.
کاردبرد های کنجد سیاه :
- استفاده در تهیه سوشی و رول‌ها: برای تهیه سوشی و رول‌های ژاپنی از کنجد سیاه استفاده می‌شود.
- تهیه نان و شیرینی‌ها: در تهیه برخی از نان‌ها و شیرینی‌ها مانند خسرو شیرین، دنین و کلک به کار می‌رود.
- استفاده در طب سنتی: در طب سنتی، خواص دارویی برای کنجد سیاه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برخی از مضرات کنجد سیاه:
کنجد سیاه دارای خواص مفیدی است، اما در برخی موارد می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند.
مقدار زیادی فیتات: مصرف زیاد کنجد سیاه ممکن است باعث کاهش جذب برخی مواد معدنی مانند آهن و کلسیم شود.
حساسیت نسبت: در برخی افراد ممکن است حساسیت نسبت به کنجد سیاه وجود داشته باشد و علائمی مانند خارش، قرمز شدن پوست، تورم لب‌ها و صورت، سختی در تنفس و دل دردها را تجربه کنند.
۳.کنجد طلایی
کنجد طلایی، دانه‌های رنگ زرد یا طلایی نسبت به انواع کنجد دارد. این نوع کنجد در فست‌فودها یا به عنوان تزئین بر روی سالادها و غذاها استفاده می‌شود.
کاربرد های کنجد طلایی:
- استفاده در تهیه دسر و شیرینی‌ها: به عنوان تزئین و اضافه کردن رنگ و جلوه به دسرها و شیرینی‌ها استفاده می گردد.
- تهیه نوشیدنی‌ها و کاکتل‌ها: در برخی از نوشیدنی‌ها و کاکتل‌ها از کنجد طلایی به عنوان تزئین به کار می رود.
- تهیه آجیل و خشکبار: به صورت خام یا تحمص شده در آجیل و خشکبار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کنجد طلایی رنگ طلایی تیره‌ای دارد و معمولاً در تهیه غذاهای خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد. مضرات خاصی از این نوع کنجد گزارش نشده است.
۴.کنجد قرمز
کنجد قرمز به دلیل رنگ قرمز جذاب دانه‌های خود، بیشتر در تزئین غذاها، شیرینی پزی و تهیه دسرها استفاده می‌شود. کنجد قرمز حاوی مقدار زیادی اسید چرب اشباع نشده و فیبر است که برای سلامت قلب و عروق، سطح قند خون و هضم غذا مفید است.
کاربرد های کنجد قرمز:
- استفاده در تهیه پنیر: برای تزئین و اضافه کردن طعم به پنیرها استفاده می‌شود.
- تهیه سس‌ها و دیپ‌ها: در تهیه سس‌ها و دیپ‌های مانند هوموس (حمص)، سس طحال و سس فلفل قرمز به کار می‌رود.
- تهیه روغن: از این نوع کنجد برای تولید روغن کنجد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کنجد قرمز دارای رنگ قرمز تیره‌ای است و مزه ملایم‌تری نسبت به کنجد سیاه دارد. مضرات خاصی از این نوع کنجد گزارش نشده است.
۵.کنجد قهوه ای
کنجد قهوه ای یا سمسم قهوه ای، نوعی از کنجد است که دانه‌های آن رنگ قهوه‌ای تیره یا مشکی هستند.کنجد قهوه ای در تولید بسیاری از غذاها و شیرینی‌جات، به عنوان تزئین و همچنین به عنوان منبع روغن استفاده می‌شود.
کاربرد های کنجد قهوه ای:
- استفاده در تهیه نان و شیرینی‌ها: به عنوان تزئین و اضافه کردن عطر و طعم به نان و شیرینی‌ها استفاده می‌شود.
- تهیه نوشیدنی‌ها: مانند قهوه، شیک و لاته مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- تهیه غذاهای خاورمیانه‌ای: در برخی از غذاهای خاورمیانه‌ای مانند حلیم برنج، کوکو سیب زمینی و خوراکی‌های لقمه به کار می‌رود.
مضرات کنجد قهوه ای:
- حساسیت‌ها و آلرژی‌ها: کنجد قهوه‌ای رنگ قهوه‌ای تیره دارد و ممکن است در برخی افراد حساسیت‌ها و آلرژی‌ها را ایجاد کند.
- افزایش سطح اکسالات در بدن: برخی منابع اشاره کرده‌اند که مصرف بیش از حد کنجد قهوه‌ای ممکن است باعث افزایش سطح اکسالات در بدن شود که می‌تواند به تشکیل سنگ‌های کلیه منجر شود.
خواص مشترک همۀ کنجد ها
چه کشور‌هایی، چه نوع کنجدی؟
- ایران: در ایران، کشت کنجد سفید بسیار رایج است، اما کشت کنجد سیاه نیز انجام می‌شود. کنجد سفید به عنوان نوع اصلی کنجد در ایران شناخته می‌شود.
- ترکیه: در ترکیه، کشت کنجد سیاه بسیار رایج است و بیشترین تولید کنجد در این کشور به نوع سیاه تعلق دارد.
- چین: چین یکی از بزرگترین تولیدکنندگان کنجد در جهان است. در چین، هم کنجد سفید و هم کنجد سیاه تولید می‌شوند و بسته به نیاز بازار مصرف، مقدار تولید هرکدام متفاوت است.
- هند: در هند نیز کنجد به صورت گسترده کشت می‌شود. کشت کنجد سفید و کنجد سیاه در این کشور شایع است.
- آمریکا: در آمریکا، تولید کنجد به خصوص از نوع سیاه در مناطقی مانند داکوتای شمالی و تگزاس رایج است.
- مصر: در مصر، کشت کنجد سفید و کنجد سیاه رایج است. این کشور یکی از بزرگترین تولیدکنندگان کنجد در قاره آفریقا است.
- روسیه: در روسیه، کشت کنجد به خصوص از نوع سیاه صورت می‌گیرد و این کشور نیز یکی از تولیدکنندگان مهم کنجد در جهان است.
- مکزیک: در مکزیک، کشت کنجد سیاه شایع است و بیشترین تولید کنجد در آمریکای لاتین به نوع سیاه تعلق دارد.
- سودان: در سودان، کشت کنجد سفید و کنجد سیاه به صورت گسترده انجام می‌شود و این کشور یکی از بزرگترین تولیدکنندگان کنجد در آفریقا است.
- اتیوپی: اتیوپی یکی از کشورهای بزرگ تولیدکننده کنجد در جهان است و به عنوان زادگاه کنجد شناخته می‌شود. در اتیوپی، کشت کنجد سفید و کنجد قهوه‌ای رایج است.
